Przeważnie kiedy słyszymy „alimenty”, mimowolnie kojarzymy to z obowiązkiem zaspokajania usprawiedliwionych kosztów utrzymania małoletnich dzieci. Jednakże, należy mieć na uwadze, że Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy skrywa w swych przepisach zdecydowanie więcej odmian tego obowiązku. Tym samym, podejmując decyzję o rozwodzie – która sama w sobie do najłatwiejszych nie należy – musimy zdawać sobie sprawę z faktu, iż może ona wywrzeć konsekwencje nie tylko w naszej sferze rodzinnej czy osobistej, ale także i finansowej.
I tak oto docieramy do clou problemu – czyli alimentów na rzecz byłego małżonka.
Czy jest się zatem czego obawiać? Odpowiadając jak typowy prawnik – to zależy! A zależy zwłaszcza od kilku okoliczności, m. in. od dotychczasowego podziału ról w małżeństwie, sytuacji materialnej każdego z rozwodzących się małżonków, a także od ponoszenia winy za rozkład pożycia małżeńskiego.
Zapraszam Państwa do lektury niniejszego artykułu, w którym postaram się rozwiać wszelkie wątpliwości dotyczące alimentów dla byłego małżonka.
Aby w pełni zrozumieć instytucję obowiązku alimentacyjnego na rzecz byłego małżonka, jak również jej uzasadnienie społeczne, należy przytoczyć jakże trafne orzeczenie Sądu Najwyższego, który stwierdził, że „Małżeństwo jest związkiem dwojga osób, obejmującym w zasadzie całość ich życia. Cel i społeczne znaczenie związku małżeńskiego wymagają, by niektóre konsekwencje jego zawarcia trwały nawet po rozwiązaniu małżeństwa. Jednym z takich skutków jest istniejący w określonych w ustawie przypadkach obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami, uregulowany w art. 60 – 61 KRiO. Pozostawienie tego skutku jest ze społecznego punktu widzenia konieczne, gdyż nie dałoby się pogodzić z zasadami współżycia społecznego pozostawienie bez żadnego zabezpieczenia po rozwodzie małżonka potrzebującego pomocy, zwłaszcza tego, który nie dał powodu do rozwiązania małżeństwa, a który poświęcił wspólnocie rodzinnej wiele lat swego życia” (por. uchwała z dnia 16.12.1987 r., sygn. III CZP 91/86).
Alimenty na małżonka, który znalazł się w niedostatku
W myśl art. 60 § 1 KRiO małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać alimentów od drugiego małżonka rozwiedzionego. W zakres rzeczonych alimentów wpisują się środki utrzymania odpowiadające usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Jest to tak zwany zwykły (podstawowy) obowiązek alimentacyjny, w stosunku do którego nietrudno dostrzec wyraźne podobieństwo do obowiązku alimentacyjnego między krewnymi. W tym przypadku bowiem główną przesłanką roszczenia rozwiedzionego małżonka jest jego stan niedostatku – czyli jak powszechnie wskazuje doktryna i orzecznictwo – sytuacja, gdy małżonek roszczący sobie prawo do alimentów nie jest w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. A zatem pamiętać należy, że osoba ta powinna najpierw w pełni wykorzystać wszystkie swoje możliwości ażeby zaspokoić własne uzasadnione potrzeby. Należy mieć również na uwadze, że stan ten nie musi istnieć w chwili orzeczenia rozwodu, a może powstać później.
Przypis ten znajdzie zastosowanie w dwóch sytuacjach. Po pierwsze, wtedy kiedy do rozwiązania małżeństwa dojdzie przez rozwód bez orzekania o winie, czyli kiedy sąd na zgodne żądanie małżonków orzeka, że żaden z nich nie ponosi winy za rozkład pożycia małżeńskiego. Po drugie, kiedy obaj małżonkowie zostali uznani za winnych rozkładu pożycia małżeńskiego.
Adwokat jelenia góra – zadzwoń już dziś
Rozwód z wyłącznej winy małżonka
Natomiast, z treści § 2 art. 60 KRiO wynika, że jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd – na żądanie małżonka niewinnego – może orzec, że małżonek wyłącznie winny jest zobowiązany w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Sytuacja scharakteryzowana w przedmiotowym przepisie to rozszerzony (kwalifikowany) obowiązek alimentacyjny obciążający małżonka, który w wyroku rozwodowym został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Niezbędne jest również stwierdzenie, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, co ocenia się porównując sytuację, w jakiej małżonek ten znalazł się z powodu orzeczenia rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby do rozwodu nie doszło, a małżonkowie dalej żyliby razem. A zatem, można śmiało powiedzieć, że koncepcją tego obowiązku jest wyrównanie poziomu życia małżonka niewinnego do poziomu życia, jaki małżonek ten wiódłby, gdyby dalej pozostawał w małżeństwie. Alimenty te mogą być przyznane nawet osobie pracującej bądź pobierającej różnego typu świadczenia. Nie jest również wykluczone zasądzenie alimentów na żonę, która nie pracuje. Co ciekawe, nawet ustanowienie ustroju rozdzielności majątkowej jeszcze w czasie trwania małżeństwa nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny między małżonkami. Przepis ten najczęściej znajdzie zastosowanie w sytuacji, kiedy dotychczasowy podział ról w małżeństwie kształtował się w ten sposób, że to mąż pracował i zarabiał na utrzymanie rodziny, zaś żona zajmowała się domem i dziećmi.
Do kiedy trwa obowiązek alimentacyjny?
Skoro wiemy już w jakich sytuacjach mogą zostać orzeczone alimenty dla byłego małżonka, musimy teraz odpowiedzieć na pytanie, jak długo zobowiązany będzie zmuszony takie świadczenie spełniać. Otóż, obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa zawsze w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa lub śmierci jednego z byłych małżonków. Natomiast, nie prowadzi do wygaśnięcia tego obowiązku zawarcie nowego związku małżeńskiego przez małżonka zobowiązanego do alimentacji, aczkolwiek okoliczność ta może mieć wpływ na wysokość takiego świadczenia. Nadto, jeżeli zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia (rozwód bez orzekania o winie), obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, termin ten przedłuży. Mogłoby się wydać, że sytuacja będzie wyglądała tak samo w przypadku rozwodu z winy obu stron – nic bardziej mylnego! Gdy zobowiązany do alimentacji jest małżonek, który został uznany za winnego rozkładu pożycia (czyli w przypadku rozwodu z winy obu stron, jak również wyłącznej winy zobowiązanego małżonka) to upływ pięcioletniego terminu nie stanowi przesłanki do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. A zatem obowiązek ten jest co do zasady dożywotni. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby w zależności od zmiany sytuacji faktycznej wystąpić do sądu o jego modyfikację lub uchylenie.
Wysokość świadczenia alimentacyjnego na byłego małżonka
Podobnie jak jest to w sprawach dotyczących alimentów na rzecz dzieci, nie ma jednej, uniwersalnej kwoty świadczenia, która byłaby zawsze odpowiednia i prawidłowa. Każdorazowo jest to kwestia indywidualnie badana przez sąd, który orzeka w danej sprawie. Wysokość alimentów dla małżonka zależy od czynników takich jak np. możliwości majątkowe i zarobkowe byłego małżonka, możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego małżonka, winy w rozpadzie związku oraz tego, czy jedna ze stron pozostaje w niedostatku. Wszak, nie ma dwóch takich samych małżeństw, rozwodów i obowiązków alimentacyjnych. Orzeczenie w tym zakresie warunkują okoliczności faktyczne.
Końcowo należy również wspomnieć, iż sąd, dokonując orzeczenia rozwodu, zamieści w wyroku rozwodowym rozstrzygnięcie dotyczące alimentów na rzecz byłego małżonka tylko na jego wniosek, co oznacza, że sąd nie będzie w tym zakresie procedował z urzędu, tak jak dzieje się to w przypadku alimentów na dziecko. W takich oraz podobnych sprawach, służę Państwu pomocą.
Interesują Cię inne porady prawne? Jesteś z okolic Jeleniej Góry i potrzebujesz pomocy prawnej? Sprawdź też moje pozostałe wpisy na blogu.
